«Будзеш есці толькі салодкае, будуць зубы хворыя», «калі не есці раніцай кашу, сіл не будзе» — многія бацькі не раз паўтаралі дзецям падобныя фразы. Але наступствы няправільнага, нездаровага харчавання могуць быць куды больш сур'ёзныя, чым карыёзныя зубы або слабыя мышцы. Яно адбіваецца не толькі на здароўі, але і на іншых сферах жыцця праз многія гады.

Вынікі навуковых даследаванняў красамоўна кажуць: ад таго, што есць дзіця, — праз гады і нават дзесяцігоддзі — залежыць яго здароўе. Педыятр і дзіцячы хірург Арцём Кабанаў распавёў пра самыя галоўныя негатыўныя наступствы дрэннага харчавання ў дзяцінстве.

Vida Press

1. Складанасці з адаптацыяй у дзіцячым садку

У сакавіку 2017 года амерыканскія навукоўцы прааналізавалі даныя аб 3700 сем'ях, у якіх дзеці атрымлівалі непаўнавартаснае харчаванне. Аказалася, што маляняты ва ўзросце да 5 гадоў, арганізм якіх недаатрымлівае неабходныя пажыўныя рэчывы, аказваюцца горш падрыхтаванымі да дзіцячага садка. У іх ніжэйшыя пазнавальныя здольнасці (памяць, увага, мысленне), яны адстаюць ад аднагодкаў у сацыяльна-эмацыйным развіцці.

Даследчыкі лічаць, што дзіцячым садам справа не абмяжоўваецца. У далейшым дзіця горш спраўляецца са школьнай праграмай і дамагаецца меншых поспехаў, стаўшы дарослым. Характар харчавання ў малодшым узросце — не адзіны фактар, які ўплывае на развіццё, але ён з'яўляецца адной з важных цаглінак у падмурку, які закладваецца на ўсё жыццё.

2. Дрэнная паспяховасць у школе

Непаўнавартаснае харчаванне дзіцяці ў школьным узросце прыводзіць да дрэннай паспяховасці, праблем з кантролем сваіх дзеянняў, няўважлівасці, схільнасці да агрэсіі, праблем у эмацыйнай сферы і ў адносінах з іншымі людзьмі. Даследаванні, праведзеныя сярод падлеткаў, паказваюць на сувязь паміж непаўнавартасным харчаваннем і падвышанай трывожнасцю, схільнасцю да дэпрэсіі, суіцыдальнымі схільнасцямі.

Пад словазлучэннем «дрэннае харчаванне» тут разумеецца недастатковае паступленне ў дзіцячы арганізм неабходных яму рэчываў. Бацькі купляюць для дзіцяці не максімальна здаровую і карысную ежу, а тую, якую можа дазволіць сабе сям'я. Маштабы праблемы вялікія — напрыклад, у ЗША з ёй сутыкаюцца 21% сем'яў, у якіх ёсць дзеці. 

3. Залішняя маса цела і атлусценне ў падлеткавым узросце

Паралельна з непаўнавартасным харчаваннем у сучасным грамадстве нарастае іншая праблема — эпідэмія залішняй масы цела і атлусцення. Шмат у чым гэта звязана з тым, што рацыён сучаснага чалавецтва змяніўся. Некалі яго аснову складалі гародніна, садавіна, збожжавыя. Сёння гэта — прадукты жывёльнага паходжання, паўфабрыкаты і фастфуд.

Навукоўцы з Універсітэта штата Місісіпі і Універсітэта штата Агаё правялі даследаванне, у якім узялі ўдзел 7500 падлеткаў ва ўзросце 12-18 гадоў. Аказалася, што дзеці ў сем'ях, дзе харчаваліся няякаснай, нездаровай ежай, былі больш схільныя да залішняй масы цела і атлусцення. У іх у 1,5 разы часцей прысутнічалі прыкметы найбольш небяспечнага для здароўя цэнтральнага атлусцення, калі пераважаюць адклады тлушчу на таліі, а не на сцёгнах.

Аднак дрэннай фігурай справа не абмяжуецца. Цэнтральнае атлусценне моцна павышае рызыку метабалічнага сіндрому — стану, які выяўляецца атлусценнем, артэрыяльнай гіпертэнзіяй, парушэннем усіх відаў абмену рэчываў, зніжэннем адчувальнасці тканак да інсуліну і павышэннем узроўню цукру ў крыві (з часам гэта прыводзіць да цукровага дыябету II тыпу).

4. Праблемы з ціскам і сэрцам

Залішняя вага — адзін з фактараў рызыкі для развіцця артэрыяльнай гіпертэнзіі, хранічнага захворвання, звязанага з павышэннем артэрыяльнага ціску. Яно ў сваю чаргу можа справакаваць узнікненне ішэмічнай хваробы сэрца. Нярэдка падмурак для гэтых праблем закладваецца яшчэ ў дзяцінстве.

У 1986 годзе ў ЗША стартавала даследаванне: навукоўцы на працягу 27 гадоў адсочвалі вагу і артэрыяльны ціск 1117 дзяцей і падлеткаў. Аказалася, што залішняя маса цела ў дзяцінстве павышае рызыку развіцця артэрыяльнай гіпертэнзіі ўдвая, а атлусцення — у чатыры разы.

Кажучы пра артэрыяльную гіпертэнзію, варта ўзгадаць яшчэ адзін факт: вытокі атэрасклерозу часцяком ляжаць у дзіцячым і падлеткавым узросце. Хоць бляшкі ў артэрыях і даюць пра сябе ведаць адчувальнымі сімптомамі, як правіла, толькі пасля 40-50 гадоў. Нехта больш схільны да гэтага стану з-за спадчыннасці, але «няправільныя» гены заўсёды працуюць у звязку з вонкавымі фактарамі, у дадзеным выпадку — з нездаровай ежай.

5. Развіццё цукровага дыябету II тыпу

Існуе два тыпы цукровага дыябету. Першы развіваецца ў дзяцінстве і звязаны з парушэннем выпрацоўкі інсуліну падстраўнікавай залозай.

Цукровы дыябет другога тыпу — доля людзей старэйшага ўзросту. Ён узнікае з-за таго, што тканкі арганізма губляюць адчувальнасць да інсуліну. Пры першым тыпе ключавая роля належыць спадчыннасці і вірусным інфекцыям, пры другім — ладу жыцця.

У 2017 годзе англійскія навукоўцы правялі маштабнае даследаванне, у ходзе якога вывучылі медыцынскія запісы 369 362 дзяцей ва ўзросце ад 2 да 15 гадоў. У 1318 дзяцей быў дыягнаставаны цукровы дыябет I тыпу, у 654 — цукровы дыябет II тыпу. Прычым амаль палова — 308 дзяцей — якія пакутавалі на цукровы дыябетам II тыпу, мелі і атлусценне. Пры гэтым асаблівай сувязі паміж атлусценнем і дыябетам I тыпу не адзначалася.

Даследчыкі прыйшлі да высновы, што атлусценне ў дзяцінстве павышае рызыку цукровага дыябету II тыпу ў чатыры разы. Пры гэтым іншае даследаванне, праведзенае ў 2015 годзе, паказала, што здаровая хатняя ежа дапамагае знізіць рызыку захворвання.

6. Тлушчавая хвароба печані з-за газіроўкі

Складана знайсці дзіця, якое не любіць салодкую газіроўку. Такія напоі ўтрымліваюць шкодныя для здароўя дададзеныя цукры, а менавіта — фруктозу. Між тым высокае спажыванне гэтага рэчыва павялічвае рызыку развіцця неалкогольнай тлушчавай хваробы печані. У тканках печані развіваецца запаленне, фіброз (замяшчэнне рубцовай тканкай), адкладаецца тлушч. З часам гэта пагражае цырозам і ракам.

Паводле ацэнак экспертаў, розныя паражэнні печані маюцца амаль у 10% дзяцей. А сярод тых, хто пакутуе на атлусценне, гэтая лічба нашмат вышэйшая — 38%. Даследаванні паказваюць, што асноўнай крыніцай фруктозы для сучасных дзяцей з'яўляюцца салодкія газаваныя напоі.

7. Звычкі, якія захоўваюцца на ўсё жыццё

Харчовыя звычкі закладваюцца з ранняга дзяцінства. Ці будзе дзіця, стаўшы дарослым, прытрымлівацца здаровага харчавання, або стане аддаваць перавагу нездаровай ежы, шмат у чым залежыць ад бацькоў.

Як паказала даследаванне, праведзенае ў 2014 годзе ў ЗША, дзеці, якіх у першы год жыцця часта паілі напоямі з цукрам, у далейшым ужывалі салодкае ў два разы часцей. Калі да года ў рацыёне маляняці часцей прысутнічалі садавіна і гародніна, у будучыні яно будзе іх есці нашмат больш ахвотна.

Калі верыць навукоўцам, сіла звычкі грае ў ладзе харчавання нашмат большую ролю, чым фінансавае становішча чалавека. Даследаванне, якое было праведзенае ў Англіі ў 2007 годзе, паказала, што бедныя і багатыя людзі часта сілкуюцца прыкладна аднолькава — так, як прывыклі з дзяцінства.

Нездаровае харчаванне — фактар рызыкі для многіх захворванняў. На шчасце, на яго можна паўплываць. Бацькі могуць прышчапіць дзіцяці правільныя харчовыя звычкі, і лепш пачынаць гэта рабіць з самага ранняга ўзросту.

Nina.nn.by