У гэтай сям’і ўсе размаўляюць па-беларуску — нават нямецкая аўчарка Кася разумее каманды на беларускай мове. Карына Адзесенка і Павел Доўнар жанатыя 8 год. Трымаюць брэнд адзення Honar, гадуюць дачку Еву і прасоўваюць беларускую культуру праз моду. Пра гісторыю знаёмства, падыходы ў выхаванні, размовы з дзецьмі пра палітыку і бізнэс у сённяшніх умовах сям’я распавяла «Нашай Ніне».

«Зараз у будынку майго ліцэя суд Цэнтральнага раёна»

«Наша Ніна»: Адкуль вы самі? У якіх сем’ях раслі?

Павел Доўнар: Мы з Мінска.

Карына Адзесенка: Нават нарадзіліся ў адным раддоме, пятым. І Ева потым там.

ПД: У мяне дастаткова дэмакратычная сям’я. Бацька — прадпрымальнік, зараз займаецца вытворчасцю драўляных вырабаў. Маці — навуковай дзейнасцю, гісторыяй кнігі, выкладае ва Універсітэце культуры, піша доктарскую дысертацыю.

КА: Усё жыццё мае бацькі займаліся прадпрымальніцкай дзейнасцю — продажам адзення. Але калісьці даўно яны закрылі ўвесь бізнэс: дастаткова цяжка стала, і яны вырашылі, што нервовая сістэма ім больш важная. Цяпер маці працуе ў дарожнай службе, а бацька вярнуўся на спецыяльнасць, якую скончваў, — плітачнік. 

Маці нарадзіла мяне, калі ёй было 20 год. Я была амаль увесь час з бабуляй і дзядулем. Як толькі лета — адразу на вёску на тры месяцы. Зразумела, бацькі былі маладыя, ім хацелася больш гуляць. Самае цікавае, што яны былі далёкія ад палітыкі, беларускасці, але мяне аддалі ў беларускамоўную 14-ю гімназію.

«НН»: Вы пазнаёміліся падчас вучобы на журфаку?

КА: Не, мы правучыліся на розных курсах і ні разу не размаўлялі.

ПД: Мы ў інтэрнэце пазнаёміліся, калі Карына скончыла ўніверсітэт. Я чакаў гэтага — а то што гэта за жонка без вышэйшай адукацыі? (смяецца) Я знайшоў Карыну, пачалі перапісвацца.

«НН»: Ці памятаеце першыя ўражанні адно пра аднаго?

КА: Так. Мы пайшлі на артхаўсны фільм «Завадны апельсін». Я тады яшчэ падумала пра Паўла: напэўна, занадта разумны. Прачытала ўсё пра гэта кіно, вывучыла рэжысёра, усіх, хто там здымаўся. Потым пачала расказваць, зразумела, што ён нічога з гэтага не ведае, і падумала: навошта я гэта ўсё чытала?

«НН»: Вяселле ў вас у звычайным стылі было?

ПД: Вяселле праходзіла на сядзібе ў Алеся Белага. Ён распрацоўвае панскую культуру ХІХ стагоддзя, і вышыванкі да той стылістыкі былі б не да месца, напэўна. У нас не было тамады. Праграму самі зрабілі з рознымі беларускімі конкурсамі, далёкім сваякам з Расіі таксама цікава было паглядзець.

КА: У нас быў невялікі бюджэт, і я трапіла на ўсе зніжкі, якія толькі прапаноўвалі ў салоне. Вясельная сукенка каштавала зусім капейкі.

«НН»: Вы шыеце адзенне з нацыянальным каларытам. А як самі прыйшлі да беларускасці?

ПД: У мяне яна з дзяцінства. Дзяды размаўлялі па-беларуску, маці — па-беларуску. Я вершы пісаў на роднай мове, загадкі загадваў. «Мама, ці ведаеш ты, хто самы невядомы пісьменнік у Беларусі?» — «Не». — «Гэта я».

«НН»: Вучоба ў Коласаўскім ліцэі таксама паўплывала?

ПД: Так, напэўна. Там сабралася добрая аўдыторыя — і выкладчыкаў, і навучэнцаў. Збольшага там былі людзі, якія любілі Беларусь. Гэта быў «рассаднік» нацыянальнай ідэі, таму яго і душылі ўвесь час. Зараз у тым будынку суд Цэнтральнага раёна. Замест адукацыі — рэпрэсіўная ўстанова.

«Ходзім у беларускамоўную групу па плаванні»

«НН»: Ваша дачка вучыцца ў беларускамоўнай 23-й гімназіі. Складана было туды паступіць?

ПД: Зараз жа рэформу правялі, адмянілі ўступныя экзамены. Мы хадзілі на падрыхтоўчыя курсы, а потым напісалі заяву. Наколькі разумею, залічалі па часе падачы заявы.

«НН»: На вашу думку, ці важна гэта — на рускай ці беларускай мове будзе вучоба ў школе? Або ўсё ў любым разе ідзе з сям’і?

ПД: Сям’я — гэта, канечне, першаснае. Але калі б мы лічылі, што няважна, мы б, напэўна, пайшлі ў бліжэйшую школу, якая за 200 метраў ад дома. Я думаю, што важна паказаць, што беларускасць ёсць. Дзецям цяжка зразумець, чаму ўсё навокал рускае, хоць жывеш ты ў Беларусі. І можа, яны пачынаюць саромецца, што нейкія не такія. Дзеці не хочуць быць белымі варонамі.

Наогул дзіўна, што ў нашай краіне гімназія з роднай мова навучання называецца беларускамоўнай, а школа, дзе выкладаюць па-руску, — проста сярэдняя школа. Для мяне гэта не зразумела.

У нас за беларускасць трэба змагацца. Хочаш у школу з роднай мовай — ездзі ў дальнюю гімназію, у садок — шукай таксама. З аднаго боку цяжка, бо хочацца, бывае, паспаць болей, але калі ёсць мэта, то робіш усё магчымае.

КА: У басейне «Фрыстайл» ёсць беларускамоўная група па плаванні, мы туды ходзім, больш нідзе не знайшлі. Гэта нам параіла Наста Дашкевіч. Там наогул тусоўка добрых беларускіх людзей. 

«НН»: Вы строгія бацькі?

Ева: Не.

КА: Калі Ева хадзіла ў прыватны каталіцкі дзіцячы садок, я ёй кажу: слухай, можа, мне пайсці выхавацелем? Яна ў адказ: мама, у цябе не атрымаецца, ніхто не будзе слухацца, ты такая добрая.

ПД: Пэўныя межы, безумоўна, ёсць. Твая свабода заканчваецца там, дзе пачынаецца свабода іншага чалавека.

«НН»: А што забараняеце?

ПД: Ну, многа ў тэлефоне нельга сядзець. Я лічу, што сучасныя тэхналогія на карысць, але тут пытанне, што можа пагоршыцца зрок. Салодкага многа нельга.

«НН»: Якія правілы ёсць у вашай сям’і?

ПД: У нас усё адносна дэмакратычна. Тое, што не забаронена, дазволена — як мае быць у дзяржаве. Апошні год многае памянялася. Раней неяк мы з Карынай сумяшчалі працу 50 на 50. А зараз яна збольшага займаецца хатняй гаспадаркай, выхаваннем Евы, сабакам, а я — працоўнымі момантамі, бо з розных прычын стала цяжка. Не хачу, каб Карыну нехта на працы пакрыўдзіў — лепш мяне.

«НН»: Чыя ідэя было завесці сабаку?

КА: Я заўсёды марыла пра сабаку. Мы калісьці ў дзяцінстве з бацькамі нават паехалі купляць яго, але па дарозе яны ўгаварылі мяне на рыбку, а ў выніку купілі фотаапарат (усміхаецца). Усе 8 год, пакуль мы з Паўлам жылі, я мучыла яго размовамі пра сабаку. Так атрымалася, што ў нашу гадавіну нарэшце ўгаварыла. Ён спытаў: якога будзем браць? А для мяне існуе толькі адзін сабака — гэта аўчарка.

«НН»: Чаму менавіта гэта парода?

КА: Яны самыя паслухмяныя, дрэсіроўцы добра паддаюцца. Але ў нас самы непаслухмяны сабака ў свеце.

ПД: Вельмі экспрэсіўны.

КА: Касі вельмі хочацца насіцца. А яна важыць ужо больш за 30 кілаграмаў, утрымаць яе ў руках вельмі цяжка. Таму большая адказнасць па выгуле кладзецца на мужчынскія плечы. Тры гадзіны за дзень — гэта мінімум, які патрэбны ёй для прагулкі.

Сабаку мы забіралі з вайсковай часткі — так выпадкова атрымалася. Спачатку мы дамовіліся з дзяўчынай, якая павінна была нам даць шчанюка. Але ў апошні момант даведаліся, што сабаку ўжо забіраюць сябры яе сына. Яна параіла мужчыну, да якога можна звярнуцца — я нават не ведала, што ён з вайсковай часткі. А гэта якраз лета. Калі мы прыехалі туды, у нас на машыне вісела бел-чырвона-белая стужка, але я ўгаварыла Паўла яе зняць.

Кася заставалася апошняя — сядзела кроха такая на вялікі-вялікі вальер.

Цяпер займаемся з беларускамоўным кінолагам.

ПД: Хочам, каб у нас была беларускамоўная аўчарка (усміхаецца).

КА: Але аказалася, ёсць невялічкая праблема: калі здаваць нарматывы (а аўчаркам трэба іх здаваць), там ёсць толькі дзве мовы: гэта руская і нямецкая. Напэўна, нямецкую возьмем.

«Некаторыя бацькі нічога не кажуць дзецям пра сітуацыю, а малыя самі прыходзяць і распавядаюць»

«НН»: Як Еве тлумачыце тое, што цяпер у краіне адбываецца?

ПД: А яна ўсё ведае.

Ева: У нас адна дзяўчынка ў школе ўвесь час кажа пра мітынгі, а нам гэта забараняецца. Аднаго хлопчыка, які казаў пра гэта на ўроку, ледзь не адправілі да намесніка дырэктара.

ПД: Я размаўляў з рознымі бацькамі. Некаторыя наогул нічога не кажуць дзецям пра сітуацыю, абмяжоўваюць у гэтай інфармацыі, а малыя самі прыходзяць і распавядаюць. Дзеці гэтыя ўражанні пранясуць праз усё жыццё.

«НН»: Як на ўчастку ў 23-й гімназіі, дарэчы, прагаласавалі?

ПД: Наколькі я ведаю, усё адпавядала таму, што агучваў Цэнтрвыбаркам. 

«НН»: Ваша стаўленне да настаўнікаў у Евінай школе змянілася пасля агучвання вынікаў выбараў?

ПД: Тут пытанне ўласнага сумлення, але ты разумееш, што людзі, якія ўваходзяць у камісію, могуць рабіць не так, як трэба, а так, як ім загадаюць. Сама вертыкаль пабудавана па нейкіх феадальных прынцыпах. Здзіўленне? Я да гэтага быў гатовы. Але ёсць жа людзі, якія не ўваходзілі ў камісію.

Ева: Наша настаўніца не ўваходзіла.

ПД: Многім настаўнікам самім гэта сітуацыя непрыемная. А ёсць тыя, каму важнейшыя грошы ці падпарадкаванне — не ведаю, чым іх там купляюць, шантажуюць? Але ад гэтага ж залежыць жыццё не толькі тваё, ты падманваеш глабальна.

«НН»: Пракуратура настойліва прасіла праверыць вашу сям’ю як праблемную. Як гэта выглядала? 

ПД: Гэта нейкая смешная сітуацыя. Табе нешта прад’яўляць, але што я магу адказаць, калі не ведаю, што ад мяне хочуць, — ніякіх паперак не было. Я хацеў даведацца, у чым прычына. Калі звяртаешся ў пракуратуру, аказваецца, пракурор, які выпісваў дакументы, на бальнічным, канцоў не знойдзеш. Да нас прыходзілі са школы, да якой мы прыпісаныя. З нейкіх прычын магу зразумець настаўнікаў: ім прыйшло паведамленне, і трэба неяк рэагаваць. З іншага боку — вы ж самі разумееце, што гэта.

«НН»: А ім не сорамна было прыходзіць да вас дадому?

ПД: Думаю, што сорамна. Але яны падаўляюць свае пачуцці. У нас было ўсё спакойна з праверкай. Гэта непрыемна, але тут адбываюцца больш жахлівыя рэчы, чым проста непрыемна. Калі людзей саджаюць на тэрміны за нейкі надпіс, наша праверка выглядае, як быццам нічога і не было.

«НН»: Пакуль апека вас пакінула ў спакоі?

ПД: Пакуль так, справа заціхла. Але, зноў жа, у нас няма дакументаў, што ўсё окей. 

«Наша ідэя была ў тым, што беларускае адзенне і культура — гэта элітарна»

«НН»: Чым скончылася ваша гісторыя з «Гарызонтам»?

ПД: Мы з’ехалі. «Гарызонт» — гэта дзяржава ў дзяржаве. У нас з імі быў канфлікт яшчэ з 2019 года, але ў 2020-м ён абвастрыўся. Спачатку праз карону, пасля праз палітычную сітуацыю. Там арандатары аб’ядналіся і прасілі па-чалавечы пайсці на саступкі, каб было ўсім добра. Але з людзьмі не хацелі размаўляць. Таму з абодвух бакоў пайшло абвастрэнне.

«НН»: Вам жа выстаўлялі запазычанасць ў 650 еўра?

ПД: Глядзіце, якая сітуацыя. Мы даведаліся, што пажарныя забаранілі эксплуатаваць гэты будынак. Калі будынак нельга здаваць у арэнду, а людзі заключылі дамову, то дакумент гэты несапраўдны — выстаўляць можна рахунак хоць у мільён даляраў. Ёсць пастанова, што там небяспечна. «Гарызонт» хацеў нашу маёмасць заблакаваць і гэтыя грошы вымагаць з нас. Выставілі ахову, парэзалі праводку… Таму мы з’язджалі ў дзіўных умовах: палову рэчаў проста выносілі праз акно, дзякуй богу, у нас першы паверх быў. 

«НН»: Складана было знайсці новае памяшканне?

ПД: Зараз у нас вялікія праблемы ў эканоміцы, таму не. Зразумела, мы не шукалі памяшканне ў дзяржаўных установах, бо з імі цяжка — там людзі не разумеюць прынцыпы працы бізнэсу. Калі ты лічыш, што табе ўсе павінны, гэта несур’ёзна.

«НН»: На пратэстах шмат людзей бачылі ў сваім адзенні?

ПД: Бачылі-бачылі. Людзі фатаграфаваліся ў нашых кашулях, дасылалі нам здымкі.

«НН»: На хвалі леташніх падзей многія пачалі цікавіцца сваім. Вы адчулі гэта?

ПД: Так. У нас ёсць попыт на добрыя рэчы. І ёсць штамп у масавай свядомасці, што ў нас нічога добрага няма. Шмат хто ездзіў па адзенне ў Вільню, Варшаву, у каго паболей грошай — у Італію. А калі межы закрыліся і сітуацыя палітычная змянілася, людзі пачалі шукаць тут нешта.

«НН»: Вы рабілі стаўку на эксклюзіў і якасць, Сымбаль.бай — на масавасць і даступнасць. Як ацэньваеце, ваша бізнэс-стратэгія спрацавала?

ПД: Думаю, гады два таму яна пачала нармальна працаваць. Дагэтуль яна была на самаакупнасці, але каб гэта была справа, якая прыносіць вялікія грошы, то не. У нас сярэдні сегмент насамрэч — пытанне ў тым, што ў нас людзі бедныя. Прабачце, але 40-50$ за нармальную байку ці кашулю — гэта ж нядорага. Калі прыязджаюць пакупнікі з-за мяжы, то наадварот кажуць, што тут вельмі добрыя кошты. У нас ёсць ідэя выпусціць калекцыю, натхнёную панскай культурай. І зразумела, яна будзе дарагая, бо такія рэчы былі дарагія і тады.

Людзі заўсёды імкнуцца да нейкай элітарнасці. І наша ідэя была ў тым, што беларускае адзенне і культура — гэта элітарна. Каб праз гэта людзі імкнуліся да свайго. Можа, не купілі адзенне, але проста падпісаліся на нас у сацыяльных сетках і праз гэта прыйшлі да беларускасці.

Наталля Лубнеўская, фота Надзеі Бужан